Dobre prawo na Dzień Kobiet – propozycje Ordo Iuris dla matek i rodzin

· Instytut Ordo Iuris przedstawił trzy propozycje praktycznych zmian w obowiązujących przepisach dotyczących kwestii związanych z rodziną i macierzyństwem.

· Eksperci przygotowali projekt ustawy zmierzający do ograniczenia zjawiska składania podczas rekrutacji do przedszkoli fałszywych oświadczeń o samotnym rodzicielstwie.

· Zaprezentowano również projekt ustawy przywracający rozpatrywanie spraw rozwodowych na posiedzeniach stacjonarnych – materia tych spraw jest zbyt poważna i dalekosiężna by rozstrzygały się przed monitorem komputera. Przepisy „covidowe” o posiedzeniach zdalnych nie miałyby do nich zastosowania.

· Przedstawiona została także propozycja uproszczenia zasad przyznawania „Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego” i „dofinansowania obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna”.

· Ordo Iuris, w ramach oddolnego dialogu społecznego, zwrócił się do sympatyków Instytutu o wypełnienie ankiety i dzielenie się propozycjami rozwiązań przyjaznych kobietom i rodzinie w pracy i na poziomie regulacji prawnych.

· Materiały zostały zaprezentowane podczas konferencji prasowej.

 

Rekomendacje dotyczące RKO - LINK

 

Rekomendacje dotyczące zmian w zakresie oświadczeń o samotnym rodzicielstwie - LINK

 

Projekt ustawy dotyczący spraw rozwodowych - LINK

 

Dla wielu matek i rodzin czas rekrutacji do przedszkoli to okres nerwowego wyczekiwania na jej wyniki. Towarzysząca im wówczas niepewność potęgowana jest praktyką składania nieuczciwych i nieweryfikowanych przez komisje rekrutacyjne deklaracji o samotnym rodzicielstwie. Praktyka ta godzi w elementarne poczucie sprawiedliwości i jest krzywdząca dla wszystkich, którzy podają dane zgodne ze stanem faktycznym. Niejednokrotnie może prowadzić do negatywnych konsekwencji – braku miejsca w przedszkolu – dla matek, które rzeczywiście wychowują dziecko samotnie.

 

Na temat problemu wypowiedziała się sejmowa Komisja do spraw Petycji, jednogłośnie uchwalając dezyderat nr 183 do Ministra Edukacji i Nauki. Stwierdzono w nim, że „obowiązujący mechanizm złożenia oświadczenia i możliwość jego weryfikacji według trybu wywiadu środowiskowego nie zawsze się sprawdza. W przekonaniu Komisji należy rozważyć możliwość skuteczniejszej weryfikacji spełniania warunków, dzięki którym rodzice mają pierwszeństwo w zakresie przyjęcia dziecka do przedszkola”. Komisja zwraca się do Ministerstwa o „wnikliwą analizę sytuacji prawnej w omawianym zakresie, ocenę skuteczności prowadzonego trybu weryfikacji oświadczeń, a także o wskazanie na rozwiązania, które w odczuciu rodziców, będą bardziej sprawiedliwe, weryfikowalne i czytelne”.

 

Powyższego problemu dotyczą pierwsze z zaprezentowanej na konferencji prasowej rekomendacji. Instytut Ordo Iuris postuluje uzupełnienie obecnego modelu fakultatywnego rodzinnego wywiadu środowiskowego obowiązkiem przedstawienia dowodu ustalenia świadczenia alimentacyjnego przez biologicznego rodzica dziecka. Proponowana regulacja zawierałaby niezbędne wyjątki, dotyczące sytuacji, w której m.in. drugi rodzic nie żyje lub pozostaje nieznany albo gdy została ustanowiona opieka naprzemienna.

 

Druga rekomendacja dotyczy funkcjonującego od początku 2022 r. rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz wprowadzonego razem z nim „dofinansowania obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna” dla dziecka nieobjętego rodzinnym kapitałem opiekuńczym.

Poza odmienną wysokością obu świadczeń (różnica 100 zł), podstawowym, praktycznym kryterium odróżniającym „dofinansowanie” od RKO jest ograniczenie możliwości decydowania przez rodziców o tym na jaką formę opieki nad dzieckiem je przeznaczą (do żłobka, klubu dziecięcego lub dziennego opiekuna).

Mając to na uwadze, Instytut Ordo Iuris rekomenduje uproszczenie dwuelementowego (obejmującego RKO i „dofinansowanie”) systemu poprzez wprowadzenie RKO dla wszystkich dzieci w wieku od rozpoczęcia 1 do ukończenia 3 roku życia, z zachowaniem większej wysokości świadczenia dla drugiego i kolejnych dzieci. Drugą propozycją jest wprowadzenie „dofinansowania” dla wszystkich dzieci w wieku od rozpoczęcia 4 do ukończenia 6 roku życia.

„Pierwsza proponowana zmiana w żaden sposób nie zmienia obciążenia dla budżetu przewidzianego w ustawie. Nadal pierwsze dzieci otrzymywałyby 400 zł a kolejne – 500 zł, tyle, że w ramach jednego świadczenia, a nie dwóch różnych. Druga propozycja także jest zgodna z zamysłem ustawodawcy, który w ustawie wprost stwierdził, iż «dofinansowanie» ma przysługiwać «po ukończeniu przez dziecko 36. miesiąca życia», nie wskazując jednak górnej granicy wieku dziecka do której miałoby przysługiwać” – podkreśla adw. Rafał Dorosiński, członek Zarządu Instytutu Ordo Iuris.

Powyższe rekomendowane zmiany, nie zwiększając pierwotnie założonych kosztów ustawy, pozwoliłyby na stworzenie drugiego i trzeciego filaru systemu wsparcia opieki nad małymi dziećmi, obejmującego:

• I filar (1. rok życia dziecka) – urlop macierzyński i rodzicielski (rozwiązanie istniejące i sprawdzone);
• II filar (2. – 3. rok życia dziecka) – RKO sprzyjający pluralizmowi form opieki nad dziećmi poprzez pozostawienie rodzicom decyzji co do tego na którą z nich zostanie wydatkowane wsparcie (samodzielna opieka rodzica, babcia lub inny członek rodziny, niania, dzienny opiekun, klub dziecięcy, żłobek) oraz pozwalający uniknąć ograniczeń infrastrukturalnych na terenach pozamiejskich;
• III filar (4. – 6. rok życia dziecka) – „dofinansowanie” skierowane na opiekę instytucjonalną

Trzecia propozycja Instytutu Ordo Iuris odnosi się do przepisów tzw. „covidowych”, dotyczących rozpatrywania spraw o rozwód i separację na posiedzeniach zdalnych. Instytut Ordo Iuris przygotował projekt ustawy zmierzający do przywrócenia rozpatrywania spraw rozwodowych na posiedzeniach stacjonarnych, a więc w formie obowiązującej przed wejściem w życie ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Prowadzenie rozpraw zdalnych w sprawach o rozwód i separację znacząco obniża powagę tych postępowań. W odczuciu społecznym dochodzi do zrównania sprawy o rozwód i separację z innymi sprawami takimi jak np. sprawa o zapłatę. Ponadto, osłabieniu, i to znaczącemu, ulega możliwość oddziaływania przez skład orzekający na małżonków w przedmiocie p.. nakłonienia małżonków do podjęcia próby mediacji.

 

Tymczasem przedmiotem tych spraw jest dalsze istnienie lub rozpad rodziny. Konsekwencje zapadłego wyroku poważnie rzutują na dalsze życie stron i mają dalekosiężny charakter. Ich skutki nie pozostają bez wpływu na społeczeństwo, w szczególności w przypadku zakończenia postępowania wyrokiem orzekającym rozwód (negatywne skutki społeczne, gospodarcze, zdrowotne). Projekt przewiduje, ponadto, zakończenie obowiązywania „pandemicznych” regulacji dotyczących możliwości wydania wyroku w sprawach o rozwód i separację na posiedzeniu niejawnym.